اخبار سازمان برنامه و بودجه کشور در رسانه‌ها

سازمان برنامه و بودجه کشور به عنوان یک سازمان ستادی در سال 1327 با هدف تدوین و اجرای سیاست‌های کلان اقتصادی و اجتماعی در کشور تاسیس شد. این سازمان دولتی در تمامی این سال‌ها، از تاسیس تاکنون، با نقش‌آفرینی مؤثر در تهیه و اجرای برنامه‌های توسعه نظام اقتصادی و رشد اجتماعی کشور به دنبال ایجاد زیرساخت‌های لازم برای ارتقای کیفیت زندگی و رفاه عمومی در جامعه بوده است.

 در حال حاضر این سازمان با اجرای پروژه‌های بزرگ ملی، نظارت بر تخصیص بهینه منابع و بودجه‌بندی دقیق و هدفمند، نقشی حیاتی در پیشبرد اهداف بلندمدت کشور ایفا می‌کند. در ادامه این مطلب، قصد داریم شما را با تاریخچه سازمان برنامه و بودجه، ساختار و وظایف آن، و تاثیرات شگرفی که بر توسعه کشور داشته، آشنا کنیم. با ما همراه باشید. 

درباره سازمان برنامه و بودجه کشور 

سازمان برنامه و بودجه کشور به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی در حوزه اقتصادی و توسعه کشور، نقشی کلیدی دارد. سازمانی با عنوان سازمان برنامه برای نخستین بار در سال 1327 با هدف تدوین و اجرای سیاست‌های کلان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تاسیس شد. هدف اصلی از ایجاد این نهاد، برنامه‌ریزی و نظارت بر تخصیص منابع مالی و بودجه‌ای به منظور تحقق اهداف توسعه‌ای و ارتقای کیفیت زندگی جامعه بوده است.

وظایف کلی سازمان برنامه و بودجه شامل تهیه و اجرای برنامه‌های توسعه پنج‌ساله، تدوین بودجه سالانه کشور، نظارت بر اجرای پروژه‌های عمرانی و اقتصادی و همچنین تحلیل و ارزیابی عملکرد اقتصادی و رشد اجتماعی کشور است.

این سازمان در سال 1379 با سازمان امور اداری و استخدامی کشور ادغام شد و تحت عنوان سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور به فعالیت خود ادامه داد. با این حال، در سال 1386 این ادغام منحل شد و سازمان برنامه و بودجه به‌صورت مستقل فعالیت خود را از سر گرفت. این تجزیه مجدد به منظور بهبود کارایی و تمرکز بیشتر بر وظایف اصلی برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی صورت گرفت. سازمان برنامه و بودجه، به‌عنوان یک سازمان دولتی و یکی از کلیدی‌ترین نهادها در مدیریت نظام اقتصادی کشور، همواره در پی بهبود ساختارهای اقتصادی-اجتماعی و تحقق اهداف توسعه پایدار بوده است.

تاریخچه

تاریخچه فعالیت‌های برنامه و بودجه در ایران به دوران پیش از تاسیس سازمان دولتی برنامه و بودجه کشور بازمی‌گردد. در دوران قاجار و پهلوی، مدیریت مالی و برنامه‌ریزی اقتصادی به شکل منسجم و یکپارچه وجود نداشت و این مسئله باعث عدم تعادل در تخصیص منابع و اجرای پروژه‌های عمرانی می‌شد. نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت منابع در دوران پس از جنگ جهانی دوم به‌طور جدی احساس شد و این موضوع زمینه‌ساز ایجاد نهادهای برنامه‌ریزی در کشور بود.

تلاش‌های دولت ایران برای ایجاد یک برنامه عمرانی و اقتصادی منظم در سال 1316 آغاز شد، درست همان زمانی که محمود جم نخست‌وزیر وقت، شورای اقتصاد را تأسیس کرد. این شورا تحت هدایت ابوالحسن ابتهاج، یکی از پیشگامان برنامه‌ریزی در ایران، به مدت 18 ماه با برگزاری جلسات متعدد به تدوین برنامه‌های اقتصادی پرداخت. 

در تاریخ 6 مهرماه 1316، در جلسه شورای اقتصاد برای تشکیل «کمیسیون دائمی تهیه برنامه» تصمیماتی گرفته شد تا تمام تلاش‌ها بر روی طراحی برنامه‌ای متمرکز شود. این کمیسیون، پس از 20 جلسه، پیشنهاداتی برای اصلاحات در حوزه مهاجرت و کشاورزی ارائه کرد و برنامه‌ای 7 ساله برای مدیریت بخش کشاورزی به هیات دولت ارائه شد. اما به دلیل تغییرات دولت، شرایط پیش از جنگ جهانی دوم و اشغال ایران، شورا و کمیسیون دائمی برنامه نتوانستند به فعالیت خود ادامه دهند. 

پس از چندین تلاش ناموفق برای تدوین برنامه، در تاریخ 5 مهرماه 1327، هیأت دولت به منظور جمع‌آوری آمار و اطلاعات لازم و تسریع در فرایند تهیه برنامه، به تاسیس سازمانی تحت عنوان «سازمان موقت برنامه» پرداخت. دکتر حسن مشرف‌نفیسی، وزیر دارایی دولت قبلی و فعال در فرآیند برنامه‌ریزی، به عنوان رئیس این سازمان موقت انتخاب شد تا مسئولیت تهیه برنامه مقدماتی را بر عهده گیرد. 

با تلاش مستمر کمیسیون برنامه مجلس، گزارش نهایی برنامه هفت‌ساله در تاریخ 4 شهریور 1327 آماده شد. این برنامه شامل شش فصل اصلی (کشاورزی، راه، صنایع و معادن، نفت، پست، تلگراف و تلفن و اصلاحات اجتماعی و شهرسازی) و 15 ماده بود و با اعتباری مجموعاً 21 میلیارد ریال برای اجرا در مدت هفت سال تنظیم شد. پس از بازبینی و اصلاحات مجدد، این لایحه در بهمن ماه 1327 به صحن علنی مجلس شورای ملی ارائه شد.

در تاریخ 14 تیرماه 1345، با تصویب یک لایحه قانونی در مجلس، مسئولیت تهیه و تنظیم بودجه عمرانی و جاری کشور و تخصیص اعتبار، که قبلاً به عهده وزارت دارایی بود، به سازمان برنامه واگذار شد. این تغییر موجب گسترش حوزه فعالیت سازمان برنامه شد و سازمان موظف گردید کلیه امور اجرایی طرح‌های عمرانی را به وزارتخانه‌ها محول کند.

در ادامه، در مهرماه 1346، با تصویب مجلس، سازمان برنامه به «سازمان برنامه و بودجه» ارتقا یافت. این ارتقا شامل افزودن 1523 پست سازمانی جدید به ساختار آن بود و مسئولیت‌های جدیدی از جمله تهیه و تنظیم برنامه‌های عمرانی و بودجه کل کشور نیز به مسئولیت‌های آن اضافه شد. این تغییرات سرانجام در سال 1347 به تأیید سازمان امور اداری و استخدامی کشوری رسید و به رسمیت شناخته شد.

در سال 1379 سازمان برنامه و بودجه با سازمان امور اداری و استخدامی کشور ادغام شد و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور شکل گرفت. این تغییر ساختاری به منظور بهبود هماهنگی و کارایی نهادهای دولتی انجام شد. با این حال، نیاز به تخصصی‌تر کردن فرآیند برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی موجب شد تا در سال 1386 ادغام این دو سازمان منحل شود و سازمان برنامه و بودجه به‌صورت مستقل و با ساختاری جدید به فعالیت خود ادامه دهد. این سازمان اکنون به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه کشور، به تدوین و اجرای سیاست‌های نظام اقتصادی و رشد اجتماعی کشور می‌پردازد.

وظایف

سازمان دولتی برنامه و بودجه کشور به‌عنوان یکی از نهادهای کلیدی در سیستم مدیریت اقتصادی و توسعه‌ای کشور، وظایف متعددی بر عهده دارد. این وظایف به منظور بهبود فرآیند برنامه‌ریزی و مدیریت منابع انجام می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:

• انجام مطالعات و بررسى‌هاى اقتصادى و اجتماعى و پیش‌ بینی منابع کشور به منظور تهیه و تنظیم سیاست‌ها و برنامه‌هاى بلند مدت، میان ‌مدت و کوتاه ‌مدت و همچنین بودجه‌هاى سالانه
• مطالعه و بررسى و انجام امور مربوط به برنامه ‌ریزى در چارچوب نظام برنامه ‌ریزى کشور
•  پیشنهاد خط‌‌ مشى‌ها و سیاست‌هاى مربوط به بودجه کل کشور به شورای اقتصاد
• تخصیص منابع کشور براى فعالیت‌هاى جارى و عملیات  عمرانی در چارچوب برنامه‌ها و سیاست‌هاى توسعه کشور
• تهیه و تنظیم بودجه کل کشور با همکاری دستگاه‌هاى ذیربط
• نظارت مستمر بر اجراى برنامه‌ها و پیشرفت سالانه آنها
• تعیین ضوابط اقتصادی، اجتماعی، فنی، و مالي به منظور ارزیابی فعالیت‌هاى انجام شده در دستگاه‌هاى اجرایى
• ارزیابی کارایی و عملکرد دستگا‌ه‌هاى اجرایی کشور و گزارش آن به رئیس جمهورى
• تشخیص صلاحیت و طبقه ‌بندى مهندسان مشاور و پیمانکاران و ارزیابی مداوم فعالیت‌هاى آنها
• تعیین معیارها و ضوابط و تنظیم اصول کلى و شرایط عمومى قراردادهاى مربوط به طرح‌هاى عمرانى
•   تعیین و مشخص کردن وام‌ها و اعتبارات خارجى مورد نیاز براى برنامه‌ها و طرح‌ها (ماده 25 قانون برنامه و بودجه)
• اتخاذ روش مناسب براى اخذ گزارش از کلیه دستگاه‌ها به منظور تهیه و ارائه گزارش‌هاى جامع عملکرد هر دوره از برنامه و انتشار این گزارش‌ها براى اطلاع عموم
• تخصیص اعتبار برای طرح‌ها و فعالیت‌ها براساس گزارش‌هاى ارزشیابی و نظارت
• بررسی و اظهارنظر درباره گزارش‌ها و مسائلی که باید در شوراى اقتصاد مطرح شود.
• انجام امور دبیرخانه شوراى عالى انفورماتیک
• فراهم آوردن امکانات و تامین آمارهای مورد نیاز و ایجاد هماهنگی در زمینه  فعالیت‌هاى اطلاعاتی و آماری کشور
•  کاربرد اطلاعات به دست آمده از ماهواره‌هاى منابع زمینی در مطالعه و بررسى و برنامه ‌‌ریزى
• نظارت بر انجام امور نقشه‌ برداری زمینی و هوایی در چارچوب قانون سازمان نقشه ‌بردارى در حدود وظایف مربوط
• نظارت بر انجام امور مربوط به پژوهش در امر برنامه‌ریزى و توسعه در قالب اساسنامه مؤسسه عالی پژوهش در برنامه ‌ریزى و توسعه

این وظایف همگی به هدف ارتقای بهره‌وری، توسعه اقتصادی و بهبود سطح زندگی مردم انجام می‌شوند و نقش مهمی در شکل‌دهی به آینده کشور ایفا می‌کنند.

 برگزاری مناقصات و مزایدات

سازمان برنامه و بودجه کشور در فرآیند برگزاری مناقصات و مزایدات دولتی نیز نقش دارد. این سازمان با هدف تضمین شفافیت و رعایت اصول رقابت‌پذیری، مسئولیت برگزاری مناقصات عمومی و مزایدات را بر عهده می‌گیرد.

سازمان برنامه و بودجه کشور هر ساله به منظور ارتقاء شفافیت مالی و تسهیل همکاری با سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی و خصوصی، انواع مناقصات و مزایده‌ها را برگزار می‌کند. این سازمان در زمینه مناقصات، برای تأمین نیازهایی نظیر خودرو، خدمات نگهداری تاسیسات، عملیات پشتیبانی و اجرای پروژه‌های مختلف، فراخوان عمومی منتشر و مدارک داوطلبان را جمع آوری می‌کند. پس از تعیین برنده، زمان‌بندی پروژه و فعالیت‌ها بر اساس قراردادی میان پیمانکار و سازمان برنامه و بودجه کشور تعیین می‌شود و نهایتا به مرحله اجرا می‌رسد.

سازمان دولتی برنامه و بودجه کشور هر ساله در کنار مناقصات، مزایده‌های متعددی نیز برگزار می‌کند که معمولاً شامل فروش ساختمان‌ها، ضایعات ساختمانی، املاک، خودرو و موارد مشابه است. روند برگزاری مزایده با انتشار یک فراخوان عمومی آغاز شده و داوطلبان با ارائه مدارک خود وارد رقابت می‌شوند. برنده مزایده کسی خواهد بود که بالاترین پیشنهاد را نسبت به سایر شرکت‌کنندگان ارائه دهد.

رؤسای سازمان

در جدول زیر به معرفی روسای سازمان برنامه و بودجه کشور از زمان علی اکبر معینی تا به امروز پرداخته‌ایم: 

نام رئیس	دوره ریاست
علی اکبر معینی فر	1341-1334
عزت الله سحابی	1359-1341
موسی خیر	1360-1359
محمد تقی بانکی	1368-1360
مسعود روغنی زنجانی	1374-1368
حمید میرزاده	1376-1374
محمدعلی نجفی	1379-1376
محمدرضا عارف	1380-1379
محمد ستاری فر	1383-1380
حمیدرضا برادران	1384-1383
فرهاد رهبر	1385-1384
سید امیر مسعود برقعی	1386-1385
ابراهیم عزیزی	1391-1386
بهروز مرادی	1392-1391
محمدباقر نوبخت	1395-1392
مسعود میرکاظمی	1402-1400
داود منظور	1403-1402
سید حمید پورمحمدی	1403- تاکنون