اخبار نوار غزه در رسانه‌ها

نوار غزه، ناحیه‌ای کوچک و استراتژیک در سواحل شرقی دریای مدیترانه است که به‌ عنوان یکی از مهم‌ترین و پرتنش‌ترین مناطق در خاورمیانه شناخته می‌شود. طول تقریبی این محدوده 41 کیلومتر و عرض آن متغیر بین 6 تا 12 کیلومتر است.  نوار غزه به طور مشخص در میان مرزهای اسرائیل و مصر قرار دارد و به دلیل وضعیت پیچیده سیاسی و نظامی خود، در کانون توجهات بین‌المللی است. این ناحیه که که اکنون تحت کنترل حماس است، در طول تاریخ خود همواره با بحران‌های انسانی، اقتصادی و نظامی متعدد مواجه بوده و به دلیل محاصره‌های پی‌درپی و درگیری‌های مداوم، شرایط دشواری را برای ساکنانش رقم زده است.

در ادامه این مطلب، با ما همراه باشید تا به بررسی دقیق‌تری از موقعیت جغرافیایی، تاریخی، اقتصادی و نظامی نوار غزه بپردازیم و نگاهی جامع به گذرگاه‌های کلیدی این منطقه داشته باشیم.

نوار غزه کجاست؟

نوار غزه، به انگلیسی "Gaza Strip" و به عربی "قطاع غزة"، ناحیه نوارگونه و طولانی در سواحل شرقی دریای مدیترانه است. این ناحیه از شمال به اسرائیل و از جنوب به مصر متصل است و به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، به عنوان یک منطقه با اهمیت استراتژیک در نظر گرفته می‌شود.

درحال حاضر نوار غزه با جمعیتی بالغ بر دو میلیون نفر، عمدتاً فلسطینی، در شرایطی دشوار از نظر اقتصادی و انسانی زندگی می‌کند. وضعیت جنگی و درگیری‌های مداوم در این ناحیه، به مشکلات مختلفی از جمله کمبود منابع و خدمات عمومی دامن زده است.

علاوه بر مشکلات انسانی، نوار غزه با چالش‌های امنیتی و نظامی جدی نیز مواجه است. درگیری‌ها و حملات مکرر به این منطقه، موجب آسیب‌های گسترده به زیرساخت‌ها و بروز بحران‌های فراوان در ابعاد مختلف زندگی انسانی شده است.

تاریخچه

نوار غزه در طول تاریخ تحت تسلط و نفوذ امپراتوری‌های مختلفی قرار داشته است. این منطقه ابتدا جز امپراتوری‌های باستانی نظیر مصریان و فنیقی‌ها بوده و در دوره‌های بعد تحت تسلط امپراتوری‌های مختلف از جمله رومیان و بیزانسی‌ها درآمده است. در دوره قرون وسطی، نوار غزه تحت سلطه امپراتوری عثمانی قرار گرفت و تا پایان جنگ جهانی اول و قیومیت کامل بریتانیا بر فلسطین در سال 1917، بخشی از سرزمین‌های تحت قیمومیت بریتانیا بود.

پس از جنگ 1948 و تاسیس اسرائیل، نوار غزه به کنترل مصر درآمد و تحت قیمومیت مصر قرار گرفت. این وضعیت تا جنگ شش روزه در سال 1967 و تصرف نوار غزه توسط اسرائیل ادامه یافت. پس از امضای توافق‌نامه‌های اسلو در دهه 1990، نوار غزه به طور موقت تحت کنترل سازمان آزادی‌بخش فلسطین (PLO) و سپس حماس قرار گرفت. وضعیت سیاسی و نظامی این ناحیه به طور مداوم ناپایدار است و به ویژه تحت تأثیر منازعات اسرائیل و فلسطین قرار دارد.

موقعیت دقیق جغرافیایی

نوار غزه در ساحل شرقی دریای مدیترانه و در غرب فلسطین قرار دارد و با طول تقریبی 41 کیلومتر و عرض متغیر بین 6 تا 12 کیلومتر، یک ناحیه باریک و محصور در میان دریای مدیترانه، اسرائیل و مصر است. مرزهای مشترک این ناحیه با اسرائیل 51 کیلومتر و با کشور مصر 11 کیلومتر است.

با توجه به موقعیت جغرافیایی این بخش، آب‌وهوای نوار غزه آب‌وهوایی مدیترانه‌ای با تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های ملایم و بارانی تعریف می‌شود. منابع طبیعی در این ناحیه بسیار محدود است و زمین‌های کشاورزی به دلیل بحران‌ها و محاصره‌های مداوم آسیب‌دیده و غیرقابل استفاده هستند. شرایط جغرافیایی و آب و هوایی این ناحیه تأثیر زیادی بر زندگی روزمره ساکنان آن دارد و موجب تشدید مشکلات انسانی و اقتصادی در این منطقه شده است.

موقعیت اقتصادی

نوار غزه به دلیل محدودیت‌های تحمیل شده از سوی اسرائیل و مصر و همچنین محاصره‌های مداوم با مشکلات اقتصادی فراوان دست و پنجه نرم می‌کند. اقتصاد این ناحیه به شدت تحت تأثیر بحران‌ها و محدودیت‌های امنیتی قرار دارد و بسیاری از مردم این محدوده با فقر و بیکاری روبرو هستند. زیرساخت‌های اقتصادی از جمله تاسیسات برق و آب به شدت آسیب‌دیده و نیاز به بازسازی دارند.

بیکاری و فقر گسترده در نوار غزه به دلیل محدودیت‌های اقتصادی و محاصره‌های مداوم، به یکی از چالش‌های عمده برای ساکنان این منطقه تبدیل شده است. کمک‌های بین‌المللی و برنامه‌های امدادی نیز بصورت دائم به این ناحیه ارسال می‌شود، اما کمبود منابع و مشکلات زیرساختی، مانع از بهبود قابل توجه وضعیت اقتصادی در نوار غزه شده است.

حملات جنگی در این ناحیه

نوار غزه در طول سال‌های اخیر شاهد چندین عملیات نظامی از سوی اسرائیل بوده است که تأثیرات شدیدی بر زندگی مردم این منطقه داشتند در ادامه به بررسی چند مورد از مهم‌ترین این حملات پرداخته‌ایم:

• عملیات سرب گداخته 2008: عملیاتی با نام سرب گداخته در تاریخ 27 دسامبر 2008 آغاز شد و تا 17 ژانویه 2009 ادامه داشت. این عملیات با هدف پایان دادن به حملات موشکی از نوار غزه به اسرائیل آغاز شد. در این جنگ 22 روزه که از سوی اسرائیل آغاز شده بود 1419 تن از اهالی غزه کشته شدند و زیرساخت‌های نوار غزه به شدت آسیب دیدند. اسرائیلی‌ها در طول این جنگ ابتدا با بمباران هوایی و سپس با یورش زمینی به منطقه نوار غزه حمله کردند. سرانجام عملیات سرب گداخته با آتش‌بس یکجانبه از سوی اسرائیل به پایان رسید.
• عملیات بازگشت پژواک 2012: این عملیات در تاریخ 9 مارس 2012 آغاز شد و در طی 5 روز بیش از 20 کشته برجای گذاشت. در طی این عملیات، اسرائیل با حملات هوایی و زمینی به نوار غزه حمله کرد و نهایتا به خرابی‌های گسترده و تلفات انسانی انجامید.
• عملیات ستون ابر 2014: این عملیات به دنبال کشته شدن سه اسرائیلی و تشدید درگیری‌ها آغاز شد و ده روز طول کشید. عملیات ستون ابر شامل حملات هوایی و زمینی گسترده‌ای بود که به یک جنگ تمام عیار میان اسرائیل و غزه تبدیل شد و مانند دیگر عملیات با آسیب‌های جدی به زیرساخت‌های نوار غزه همراه بود. در پی عملیات ستون ابر بیش از 100 نفر جان خود را از دست دادند.
• عملیات صخره سخت 2014: عملیات صخره سخت در پی افزایش تنش‌ها و ربایش سه نوجوان اسرائیلی توسط نیروهای حماس آغاز شد. این عملیات 51 روزه با حملات هوایی و زمینی همراه بود و به آسیب‌های وسیع و تلفات بیش از 2100 تن در غزه منجر شد. عملیات صخره سخت سه دوره دیگر نیز در سال‌های 2018، 2021 و 2022 به وقوع پیوست و جان بیش از 500 نفر دیگر از اهالی غزه را گرفت.
• عملیات طوفان الاقصی 2023: عملیات طوفان الاقصی عملیات نظامی نیروهای حماس علیه اسرائیل بود که در واکنش به کشتار فلسطینیان و هتک حرمت مسجدالاقصی برنامه ریزی شد. این عملیات در منطقه مرزی میان غزه و رژیم صهیونیستی اتفاق افتاد و چندین روز ادامه داشت. در طی این حملات بیش از 1400 اسرائیلی جان خود را از دست دادند.
• عملیات شمشیرهای آهنین 2023:  این عملیات در پی یکی از عملیات حماس با نام طوفان الاقصی و حمله از نوار غزه به اسرائیل آغاز شد و با حملات گسترده اسرائیل و آسیب‌های جدی به زیرساخت‌های نوار غزه همراه بود. در این عملیات بیش از 18 هزار نفر کشته شدند.

بررسی گذرگاه‌های هفت‌گانه

نوار غزه دارای هفت گذرگاه اصلی است که هر کدام نقش حیاتی در حمل و نقل کالاها و ارتباطات این ناحیه دارند. این گذرگاه‌ها به‌عنوان نقاط کلیدی برای تأمین نیازهای انسانی و اقتصادی نوار غزه عمل می‌کنند و به دلیل وضعیت امنیتی و محدودیت‌ها، تحت نظارت شدید قرار دارند.

از میان 7 گذرگاه، بیت حانون (ایریز)، المنطار (کارنی)، العودة (صوفا)، الشجاعیة (ناحال عوز)، کرم ابوسالم (کرم شالوم)، القرارة (کیسوفیم) و رفح 6 گذرگاه تحت کنترل اسرائیل و یک گذرگاه نیز تحت نظارت مصر و تشکیلات خودگردان فلسطین است که با مشارکت نمایندگان اروپایی مدیریت می‌شود.

• بیت حانون (ایریز)

گذرگاه بیت حانون که به نام ایریز نیز شناخته می‌شود، در شمال نوار غزه واقع شده و به عنوان یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های ارتباطی بین نوار غزه و اسرائیل عمل می‌کند. این گذرگاه عمدتاً برای انتقال بیماران فلسطینی با نیاز درمانی فوری به سمت اسرائیل، کرانه باختری و اردن استفاده می‌شود و یکی از نقاط حساس در روابط میان اسرائیل و نوار غزه است.

• المنطار (کارنی)

گذرگاه المنطار، که به نام کارنی نیز شناخته می‌شود، در شرق نوار غزه واقع شده و به ویژه برای انتقال کالاها و مواد غذایی به نوار غزه استفاده می‌شود. این گذرگاه یکی از نقاط کلیدی برای واردات و صادرات در این منطقه است و تحت نظارت شدید امنیتی قرار دارد.

• العودة (صوفا)

گذرگاه العودة، که به نام صوفا نیز شناخته می‌شود، در شرق رفح قرار دارد و به عنوان یکی از گذرگاه‌های کوچک اما مهم در نوار غزه برای فعالیت‌های تجاری و به خصوص حمل و نقل مصالح ساختمانی به منطقه مورد استفاده است.

• الشجاعیة (ناحال عوز)

گذرگاه الشجاعیه، که به نام ناحال عوز نیز شناخته می‌شود، در شمال شرقی نوار غزه واقع شده است و از آن برای ورود سوخت به نوار غزه استفاده می‌شود. این گذرگاه از دو طرف متصل به خطوط انتقال سوخت است و تریلرها از طریق همین خطوط برای بارگیری سوخت مورد نیاز اقدام می‌کنند.

• کرم ابوسالم (کرم شالوم)

گذرگاه کرم ابوسالم، که به نام کرم شالوم نیز شناخته می‌شود، در نزدیکی شهر کرم شالوم و در نقطه مرزی میان مصر، نوار غزه و اسرائیل قرار دارد. این گذرگاه به‌طور عمده برای مبادلات تجاری بین نوار غزه و اسرائیل استفاده می‌شود و در مواقعی نیز به منظور ارسال کمک‌های بین‌المللی به نوار غزه کاربرد دارد. علاوه بر این گذرگاه کرم ابوسالم در برخی موارد به عنوان جایگزین گذرگاه رفح نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• القرارة (کیسوفیم)

گذرگاه القرارة، که به نام کیسوفیم نیز شناخته می‌شود، بین مناطق خان یونس و دیرالبلح و در نزدیکی شهر کیسوفیم در اسرائیل قرار دارد. این معبر عمدتاً برای اهداف نظامی اسرائیل و جهت ورود تانک‌ها و تجهیزات نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما از زمان خروج کامل نیروهای ارتش اسرائیل از نوار غزه در سال 2005، به طور کامل بسته و غیر فعال شد.

• رفح

گذرگاه رفح، که در جنوب نوار غزه و در شهر رفح قرار دارد در مرز مصر و فلسطین تحت مدیریت فلسطینی‌ها با هماهنگی مصر و نظارت هیئت‌های اروپایی اداره می‌شود. براساس توافقات بین اسرائیل و تشکیلات خودگردان در نوامبر 2005، این گذرگاه تنها برای تردد افراد با هویت فلسطینی مورد استفاده است. همچنین گذرگاه رفح به عنوان مسیر صادرات کالاهای فلسطینی، به‌ویژه محصولات کشاورزی نیز فعال است. فعالیت این گذرگاه منوط به حضور هیئت‌های اروپایی ناظر است و برای عبور از آن باید اسامی افراد از 48 ساعت قبل به تشکیلات خودگردان اعلام شود تا مجوز لازم صادر گردد.

جمع بندی

غزه یک ناحیه نوارگونه و محصور میان اسرائیل و مصر است که به عنوان منطقه‌ای استراتژیک و حساس با موقعیت جغرافیایی ویژه در شرق مدیترانه قرار گرفته است. این منطقه به دلیل توافقات پیچیده، وضعیت جنگی مداوم و مشکلات اقتصادی، شرایط دشواری را تجربه می‌کند.

گذرگاه‌های اصلی نوار غزه نقش حیاتی در ارتباطات و تأمین نیازهای اساسی مردم این ناحیه دارند، اما به دلیل وضعیت امنیتی و محدودیت‌های شدید، فعالیت‌های اقتصادی و انسانی در این منطقه به شدت تحت تاثیر است. درک وضعیت نوار غزه و چالش‌های آن به بررسی دقیق و جامع نیاز دارد تا بتوان به راه‌حل‌های مؤثری برای بهبود شرایط زندگی مردم این ناحیه دست یافت.