موضوعات مرتبط با فرابورسفرابورس (Over-the-counter / OTC) به عنوان یکی از بخش‌های اصلی بازارهای مالی، فضایی برای انجام معاملات اوراق بهادار است که شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران می‌توانند در بستر آن بدون ورود به بورس رسمی، سهام و سایر ابزارهای مالی خود مانند صندوق‌های سرمایه گذاری را خرید و فروش کنند. برخلاف بورس، فرابورس دارای مقررات ساده‌تری است و شرکت‌های کوچک‌تر که واجد شرایط ورود به بورس نیستند، می‌توانند از این بازار برای تأمین مالی و افزایش سرمایه خود بهره ببرند.
با وجود شباهت‌های زیادی که بین بورس و فرابورس وجود دارد، تفاوت‌های اساسی نیز میان آن‌ها دیده می‌شود. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها، سطح ریسک و قوانین نظارتی است که در فرابورس نسبت به بورس با انعطاف‌پذیری بیشتری در نظر گرفته شده است. این ویژگی باعث شده تا بسیاری از شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران جذب این بازار شوند. در ادامه این مقاله با بررسی دقیق ساختار، عملکرد و اهمیت فرابورس همراه ما باشید.
فرابورس یا بازار OTC یک بازار مالی غیرمتمرکز است که در بستر آن، عرضه اوراق بهادار به صورت مستقیم بین خریدار و فروشنده صورت می‌گیرد. برخلاف بورس، این معاملات در فضایی خارج از تالار رسمی بورس صورت می‌گیرند. در بازار فرابورس، شرکت‌هایی که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند شرایط سخت و قوانین پیچیده بورس را بپذیرند، به تأمین سرمایه خود مشغول هستند. فرابورس به ویژه برای شرکت‌های کوچک‌تر یا استارتاپ‌هایی که نیاز به جذب سرمایه دارند، بسیار جذاب است. چراکه وجود انعطاف‌پذیری بیشتر در مقررات بازار، به آن‌ها اجازه می‌دهد تا به شکل سریع‌تری وارد عرصه معاملات شوند.
فرابورس ایران یا به عبارتی بازار خارج از بورس در کشور از سال 1387 به عنوان یک شرکت سهامی عام آغاز به کار کرد و از آن زمان به یکی از مهم‌ترین بازارهای مالی در کشور تبدیل شد. این بازار زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند و دارای چندین بخش مختلف از جمله بازار اول، بازار دوم، بازار پایه و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) است که هر کدام ویژگی‌ها و قوانین خاص خود را دارند.
به طور کلی، فرابورس با ارائه یک ساختار قانونی ساده‌تر و فرآیندهای سریع‌تر، فضایی مناسب برای تأمین مالی و معاملات شرکت‌های کوچک‌تر را فراهم کرده است.
بورس و فرابورس هر دو بازارهایی برای معاملات و عرضه اوراق بهادار هستند، اما از نظر ساختاری و مقرراتی تفاوت‌های قابل توجهی بین این دو بازار وجود دارد. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها در میزان نظارت و قوانین حاکم بر آن‌هاست. در بورس، شرکت‌ها با قبول شرایط سخت‌تری پذیرفته می‌شوند؛ به این معنا که برای پیوستن به بازار میزان سرمایه، سابقه مالی و شفافیت اطلاعاتی بیشتری نیاز است.
در حالی که فرابورس شرایط آسان‌تری دارد و شرکت‌هایی با وضعیت مالی و سابقه کمتر نیز می‌توانند در بستر آن فعالیت کنند. این باعث می‌شود که بورس برای شرکت‌های بزرگ و شناخته‌شده مناسب باشد، و فرابورس برای شرکت‌های نوپا و کوچک‌تر جذابیت بیشتری داشته باشد.
علاوه بر این، سطح ریسک در بورس و فرابورس متفاوت است. بورس به دلیل نظارت شدیدتر و مقررات سخت‌گیرانه‌تر، از ریسک کمتری برای سرمایه‌گذاران برخوردار است. در مقابل، فرابورس با مقررات منعطف‌تر سرمایه‌گذاری‌هایی با ریسک بالاتر را شامل می‌شود. این مسئله به این معناست که در فرابورس، احتمال نوسانات قیمت بیشتر است و سرمایه‌گذاران باید دقت بیشتری در انتخاب سهام خود داشته باشند.
از سوی دیگر، شرکت‌های فرابورسی اغلب در مراحل ابتدایی رشد هستند و به همین دلیل، پتانسیل بالاتری برای رشد و سود دهی دارند، اما سرمایه‌گذاران باید بپذیرند که این امر نیز با ریسک بیشتری همراه است.
این دو بازار از نظر نوع معاملات نیز با یکدیگر متفاوتند، تمامی معاملات در بورس، در یک تالار رسمی و به صورت متمرکز انجام می‌شود، در حالی که در فرابورس معاملات به صورت غیر متمرکز و خارج از تالار بورس صورت می‌گیرد.
شرکت سهامی عام فرابورس ایران به عنوان یک بازار مالی غیر متمرکز، دارای انواع مختلفی است که هر یک ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارند. این بازار به سرمایه‌گذاران فرصت می‌دهد که با توجه به نیازهای مالی و نوع سرمایه‌گذاری، به انتخاب بازار مناسب بپردازند.
به طور کلی، فرابورس شامل بازار اول، بازار دوم، بازار عرضه و همچنین بازار پایه است. هر کدام از این بازارها دارای مقررات و ویژگی‌های منحصر به فردی هستند که به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا بر اساس ریسک و پتانسیل سودآوری، انتخاب مناسبی داشته باشند. در ادامه به بررسی هر یک از این بازارها پرداخته‌ایم.
بازار اول فرابورس به شرکت‌های بزرگ و معتبر اختصاص دارد که به استانداردهای خاصی در زمینه مالی و شفافیت اطلاعاتی دست یافته‌اند. این شرکت‌ها معمولاً به دنبال جذب سرمایه‌گذاران بیشتری هستند و بنابراین مستندات و گزارش‌های مالی دقیق‌تری را ارائه می‌دهند.
شرایط ورود به این بازار مشابه بورس است، با این تفاوت که فرآیند پذیرش نسبت به بورس کمی ساده‌تر و سریع‌تر پیش می‌رود. سرمایه‌گذاران در این بازار با اطمینان بیشتری اقدام به خرید و فروش می‌کنند، چرا که شرکت‌ها به لحاظ مالی در وضعیت بهتری قرار دارند و از شفافیت بیشتری برخوردار هستند.
بازار دوم فرابورس برای شرکت‌هایی طراحی شده است که هنوز به اندازه کافی بزرگ نیستند تا به بازار اول راه پیدا کنند، اما در عین حال از پتانسیل رشد و سودآوری خوبی بهره‌مند هستند. این بازار به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد تا با جذب سرمایه از طریق فروش سهام، به رشد و توسعه خود ادامه دهند.
شرایط پذیرش در این بازار نسبت به بازار اول چندان سخت‌گیرانه نیست و این امر به شرکت‌های نوپا و کوچک کمک می‌کند تا بتوانند به راحتی وارد بازار شوند و به تأمین مالی دست یابند.
بازار عرضه به عنوان یک پلتفرم معاملاتی برای عرضه اوراق بهادار جدید شناخته می‌شود که به تازگی به بازار وارد شده‌اند. این بازار به سرمایه‌گذاران فرصت می‌دهد که به سرعت به معاملات اوراق جدید بپردازند و در عین حال ریسک‌های مربوط به خرید سهام شرکت‌های نوپا را نیز مدیریت کنند. بازار عرضه فرصتی برای شرکت‌های تازه تأسیس است که بتوانند بدون نیاز به ورود به بازارهای بزرگ‌تر، با سرمایه‌گذاران ارتباط بگیرند و منابع مالی لازم را جذب کنند.
بازار پایه یکی از مهم‌ترین بخش‌های فرابورس ایران است که به سه بازار زرد، نارنجی و قرمز تقسیم می‌شود. این بازار برای شرکت‌هایی طراحی شده است که نمی‌توانند به استانداردهای سخت‌گیرانه بازار اول و دوم دست یابند، اما همچنان نیاز به جذب سرمایه دارند. در این بازار، شرایط پذیرش و قوانین نظارتی نسبت به دیگر بازارها کمتر است و این موضوع باعث می‌شود که شرکت‌های کوچک و متوسط بتوانند به راحتی در این بازار فعالیت کنند.
بازار زرد به شرکت‌هایی اختصاص دارد که دارای حداقل معیارهای مالی هستند و می‌توانند به جذب سرمایه‌گذاران بپردازند. این شرکت‌ها معمولاً در مراحل ابتدایی رشد قرار دارند و هنوز به آن سطح پایداری نرسیده‌اند. بازار زرد به آن‌ها کمک می‌کند که با ارائه اطلاعات شفاف و مالیاتی مناسب، به تأمین سرمایه و افزایش اعتبار خود بپردازند. سرمایه‌گذاران در این بازار باید آگاه باشند که احتمال ریسک بالاتری وجود دارد و برای خرید سهام در این شرکت‌ها دقت بیشتری لازم است.
بازار نارنجی به شرکت‌هایی اختصاص دارد که از نظر مالی در وضعیت بهتری نسبت به بازار زرد قرار دارند، اما هنوز به شرایط تعریف شده در بازارهای بالاتر نرسیده‌اند. این شرکت‌ها ممکن است از نظر رشد و سودآوری پتانسیل بیشتری داشته باشند و به همین دلیل، سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری برای ورود به این بازار دارند. شرایط پذیرش در بازار نارنجی نسبت به زرد سخت‌تر است و شرکت‌ها باید مستندات مالی و اطلاعات دقیق‌تری ارائه دهند تا بتوانند به جذب سرمایه‌گذاران بپردازند.
بازار قرمز مربوط به شرکت‌هایی است که دارای بالاترین ریسک و شرایط مالی نامساعدی هستند. این شرکت‌ها معمولاً به دلیل مشکلات مالی یا مدیریتی در وضعیت نامطلوبی قرار دارند و به همین دلیل، سرمایه‌گذاران باید با احتیاط بیشتری در این بازار اقدام به خرید کنند. بازار قرمز به شرکت‌ها این فرصت را می‌دهد تا با جذب سرمایه، به بازسازی و بهبود وضعیت خود بپردازند، اما در عین حال، سرمایه‌گذاران باید از خطرات ناشی از سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها آگاه باشند.
بازار ابزارهای مالی نوین به عنوان یک بخش خاص از فرابورس، به معاملات ابزارهایی مانند اوراق سلف، قراردادهای آتی و صندوق‌های سرمایه گذاری می‌پردازد. این بازار به سرمایه‌گذاران فرصت می‌دهد که با استفاده از ابزارهای مالی پیشرفته‌تر، ریسک‌های خود را مدیریت کنند و به تنوع سبد سرمایه‌گذاری خود بپردازند. ابزارهای مالی نوین نیازمند دانش مالی بیشتری است و معمولاً به سرمایه‌گذاران باتجربه پیشنهاد می‌شود.
بازار شرکت‌های متوسط و کوچک نیز به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های فرابورس، به شرکت‌هایی که در اندازه‌های کوچک و متوسط قرار دارند، اختصاص دارد. این بازار به این شرکت‌ها امکان می‌دهد تا بتوانند به راحتی به جذب سرمایه بپردازند و با ارائه محصولات و خدمات خود، به رشد و توسعه دست یابند. شرکت‌های کوچک و متوسط از این بازار به عنوان راهی برای تأمین مالی و افزایش قابلیت‌های خود بهره‌برداری می‌کنند.
سرمایه‌گذاری در بازار OTC به عنوان یک گزینه جذاب برای سرمایه‌گذاران، دارای مزایای متعددی است که می‌تواند به افزایش سود و کاهش ریسک در سبد سرمایه‌گذاری کمک کند. این بازار با ارائه فرصت‌های متنوع برای عرضه اوراق بهادار، به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا با توجه به نیازها و ریسک‌پذیری خود، بهترین گزینه را انتخاب کنند. فرابورس به ویژه برای افرادی که به دنبال سرمایه‌گذاری در شرکت‌های نوپا و کوچک هستند، فرصت کم نظیری را فراهم کرده است.
مزایای سرمایه‌گذاری در فرابورس شامل موارد زیر است:
دسترسی آسان: فرابورس با قوانین و مقررات ساده‌تر، امکان ورود به بازار سرمایه را برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران فراهم می‌آورد. این امر به ویژه برای شرکت‌های کوچک و نوپا که به دنبال تأمین مالی هستند، بسیار مهم است.
تنوع در سرمایه‌گذاری: فرابورس به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند که در انواع مختلفی از شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کنند. از شرکت‌های بزرگ و معتبر گرفته تا شرکت‌های کوچک و نوپا، این بازار به سرمایه‌گذاران گزینه‌های متنوعی ارائه می‌دهد.
پتانسیل رشد بالا: سرمایه‌گذاری در فرابورس به ویژه در شرکت‌های کوچک‌تر، می‌تواند به معنای دستیابی به سودهای بالاتر باشد. چرا که این شرکت‌ها در مراحل ابتدایی رشد قرار دارند و معمولاً از پتانسیل بیشتری برای افزایش ارزش سهام خود بهره‌مند هستند.
شفافیت اطلاعات: شرکت‌های فعال در فرابورس ملزم به ارائه اطلاعات مالی و شفافیت بیشتری هستند. این موضوع به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری در مورد سرمایه‌گذاری‌های خود اتخاذ کنند.
خرید و فروش سهام در بازار فرابورس به صورت مستقیم و از طریق کارگزاری‌ها انجام می‌شود. سرمایه‌گذاران برای ورود به این بازار باید ابتدا از طریق یک کارگزاری معتبر با ارائه مدارک لازم برای افتتاح حساب اقدام کنند. پس از افتتاح حساب، سرمایه‌گذاران می‌توانند به سادگی به خرید و فروش سهام مشغول شوند. فرآیند معامله در فرابورس نسبت به بورس پیچیدگی کمتری دارد و معمولاً سریع‌تری پیش می‌رود.
همچنین سرمایه‌گذاران می‌توانند برای خرید سهام به دو روش اقدام کنند: خرید سفارش و خرید بازار. در روش خرید سفارش، سرمایه‌گذار قیمت پیشنهادی خود را تعیین می‌کند و در صورتی که قیمت بازار به آن سطح برسد، خرید به صورت خودکار انجام می‌شود. در روش خرید بازار، سرمایه‌گذار به سادگی با قیمت فعلی بازار، سهام را خریداری می‌کند. به همین ترتیب، فروش سهام نیز به همین دو روش امکان‌پذیر است.
سرمایه‌گذاران باید به این نکته توجه داشته باشند که بازار فرابورس به دلیل وجود شرکت‌های کوچک و نوپا، نوسانات بیشتری دارد و لذا نیازمند دقت و آگاهی بیشتری در انتخاب سهام است. به همین دلیل، آشنایی با تحلیل‌های مالی و بنیادی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در زمینه خرید و فروش سهام بهتر تصمیم بگیرند.
اوراق مشتقه در بازار فرابورس به عنوان یک ابزار مالی پیشرفته شناخته می‌شود که ارزش آن از دارایی‌های پایه مانند سهام، کالا یا ارز ناشی می‌شود. این ابزارها به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند که با استفاده از استراتژی‌های مختلف، ریسک‌های خود را مدیریت کنند و از نوسانات بازار بهره ببرند. اوراق مشتقه معمولاً شامل قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار خرید و فروش و همچنین قراردادهای سلف است.
سرمایه‌گذاران با استفاده از اوراق مشتقه می‌توانند به پوشش ریسک‌های موجود در سبد سرمایه‌گذاری خود بپردازند و همچنین از فرصت‌های معاملاتی جدید بهره‌مند شوند. به عنوان مثال، سرمایه‌گذار می‌تواند با خرید قراردادهای اختیار خرید از افزایش قیمت یک دارایی خاص بهره‌برداری کند، بدون اینکه مجبور به خرید واقعی آن دارایی باشد. در عین حال، این ابزارها به دلیل ساختار پیچیده‌تر و ریسک‌های خاص خود، نیازمند دانش و تجربه بیشتری هستند.
در بازار فرابورس، اوراق مشتقه به سرمایه‌گذاران فرصتی می‌دهد که به تنوع سبد سرمایه‌گذاری خود بپردازند و با مدیریت بهینه ریسک، به بهبود عملکرد مالی خود کمک کنند.
در نهایت، فرابورس و یا به عبارت دیگر بازار خارج از بورس به عنوان یکی از بخش‌های مهم بازار سرمایه ایران، فرصتی مناسب برای سرمایه‌گذاران به ویژه شرکت‌های کوچک است. با توجه به مزایای متعدد این بازار، از جمله دسترسی آسان، تنوع در سرمایه‌گذاری و پتانسیل رشد بالا، سرمایه‌گذاران می‌توانند با انتخاب صحیح، به اهداف مالی خود در بازار دست یابند.
با وجود چالش‌ها و ریسک‌های موجود در فرابورس، آگاهی از شرایط بازار و استفاده از ابزارهای مالی مناسب می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا از فرصت‌های موجود بهره‌برداری کنند. به این ترتیب، فرابورس نه تنها برای شرکت‌ها، بلکه برای سرمایه‌گذاران نیز به یک گزینه جذاب برای سرمایه‌گذاری تبدیل شده است.
