موضوعات مرتبط با انتخابات ریاست جمهوری ایرانانتخابات ریاست جمهوری ایران یکی از مهم‌ترین رویدادهای سیاسی کشور است که هر چهار سال یکبار برگزار می‌شود. این انتخابات فرآیندی است که در آن مردم ایران رئیس‌جمهور خود را از میان نامزدهای تأیید شده توسط شورای نگهبان انتخاب می‌کنند.
در این فرآیند، نامزدها باید شرایط خاصی را برآورده کنند، از جمله تابعیت ایرانی، التزام به اسلام و جمهوری اسلامی، و داشتن توان مدیریتی و درایت لازم برای اداره کشور. پس از تأیید صلاحیت نامزدها، تبلیغات انتخاباتی آغاز می‌شود و نامزدها تلاش می‌کنند تا با ارائه برنامه‌ها و دیدگاه‌های خود، حمایت مردم را جلب کنند.
روز انتخابات، مردم با حضور در حوزه‌های رای‌گیری، رای خود را به صندوق می‌اندازند. نتایج انتخابات معمولاً چند روز پس از رای‌گیری اعلام می‌شود و در صورتی که هیچ نامزدی نتواند بیش از نیمی از آرا را کسب کند، انتخابات به دور دوم کشیده می‌شود که در آن دو نامزدی که بیشترین آرا را کسب کرده‌اند، با یکدیگر رقابت می‌کنند. رئیس‌جمهور منتخب پس از تایید نهایی توسط شورای نگهبان، مراسم تحلیف را انجام داده و به مدت چهار سال اداره کشور را بر عهده می‌گیرد.
چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال 1403 به دلیل وقوع یک حادثه، به صورت زودهنگام برگزار شد. حادثه‌ای که در آن رئیس جمهور سابق، سید ابراهیم رئیسی، در جریان یک سفر کاری به استان آذربایجان شرقی، دچار سانحه سقوط هلیکوپتر شد و فوت کرد. در این دوره، نامزدهای مختلفی از جناح‌های سیاسی کشور با برنامه‌ها و دیدگاه‌های متنوع خود به میدان آمدند و تلاش کردند تا حمایت مردم را جلب کنند و به عنوان رئیس جمهور جدید ایران انتخاب شوند.
ثبت نام داوطلبان ریاست جمهوری برای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال 1403، طبق زمان‌بندی اعلام شده توسط وزارت کشور، در اواخر بهار همان سال (۱۰ تا ۱۴ خرداد) آغاز شد. در این دوره، فرآیند ثبت نام به مدت یک هفته به طول انجامید و تعداد زیادی از افراد علاقمند به شرکت در انتخابات، برای ثبت نام به وزارت کشور مراجعه کردند.
در مجموع، تعداد کل افرادی که برای انتخابات ریاست جمهوری سال 1403 ثبت نام کردند، 287 نفر بود. از میان این تعداد، برخی از مهم‌ترین چهره‌ها که ثبت نام خود را اعلام کردند عبارت بودند از:
علی لاریجانی، رئیس سابق مجلس شورای اسلامی
محمدباقر قالیباف، شهردار سابق تهران و رئیس مجلس فعلی
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور سابق
عبدالناصر همتی، رئیس کل سابق بانک مرکزی
پس از پایان مهلت ثبت نام، شورای نگهبان به بررسی صلاحیت داوطلبان پرداخت. از میان 287 نفر ثبت نام شده، پرونده 80 نفر که واجد شرایط اولیه بودند، برای بررسی نهایی به شورای نگهبان ارسال شد. شورای نگهبان بر اساس معیارهای قانونی و بررسی‌های دقیق، صلاحیت نهایی داوطلبان را تأیید یا رد کرد.
این مرحله از فرآیند انتخابات، به منظور اطمینان از حضور نامزدهایی با شرایط و توانمندی‌های لازم برای تصدی پست ریاست جمهوری، انجام می‌شود و نقش مهمی در تعیین ترکیب نهایی نامزدهای انتخاباتی دارد.
فرآیند تأیید صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری در ایران، یکی از مراحل مهم انتخابات است که بر عهده شورای نگهبان می‌باشد. در این مرحله، شورای نگهبان با بررسی دقیق مدارک و سوابق داوطلبان، صلاحیت آنها را بر اساس معیارهای قانونی تعیین می‌کند. این معیارها شامل تابعیت ایرانی، التزام به اسلام و جمهوری اسلامی، داشتن توان مدیریتی و درایت لازم برای اداره کشور و سایر شرایط مندرج در قانون اساسی است.
برای چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری در سال 1403، شورای نگهبان بازه زمانی مشخصی را برای بررسی صلاحیت داوطلبان (15 تا 20 خرداد) در نظر گرفت. بررسی‌ها انجام شد و اسامی نامزدهای تأیید صلاحیت شده در تاریخ 20 خرداد 1403 اعلام شد.
بر اساس اعلام وزارت کشور، شش نامزدی که صلاحیت‌شان برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳ احراز شد و از ۲۰ خرداد تا ۷ تیر برای کارزار انتخاباتی خود فرصت داشتند، عبارت بودند از:
همچنین، برخی از افرادی که صلاحیت آنها تأیید نشد، عبارت بودند از:
فرآیند تأیید صلاحیت داوطلبان، یکی از مراحل کلیدی انتخابات ریاست جمهوری است که تأثیر زیادی بر روند انتخابات و انتخاب نهایی رئیس جمهور دارد. این مرحله با هدف اطمینان از حضور نامزدهایی با شرایط و توانمندی‌های لازم برای تصدی پست ریاست جمهوری انجام می‌شود.
در انتخابات ریاست جمهوری ایران، کاندیداها براساس رأی‌گیری عمومی انتخاب می‌شوند. این فرآیند شامل مراحل مختلفی از جمله ثبت‌نام داوطلبان، تأیید صلاحیت توسط شورای نگهبان و سپس رقابت در کارزارهای انتخاباتی است. در نهایت، مردم با حضور در پای صندوق‌های رأی، رئیس جمهور خود را از میان کاندیداهای تأیید شده انتخاب می‌کنند. در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال 1403، شش کاندیدا تأیید صلاحیت شدند.
سعید جلیلی
سعید جلیلی، یکی از کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری 1403، دارای گرایش سیاسی اصول‌گرا است. او سابقه نمایندگی ایران در مذاکرات هسته‌ای و دبیری شورای عالی امنیت ملی را دارد. در این دوره از انتخابات، جلیلی به طور جدی در رقابت‌ها حضور داشت و برنامه‌های خود را برای پیشرفت و توسعه کشور ارائه کرد.
مسعود پزشکیان
مسعود پزشکیان، دارای گرایش سیاسی اصلاح‌طلب، از دیگر کاندیداهای این دوره از انتخابات بود. او پزشک و استاد دانشگاه است و تا قبل از انتخاب به عنوان رئیس جمهور ایران، نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی بود. پزشکیان سابقه وزارت بهداشت را نیز در کارنامه خود دارد.
محمدباقر قالیباف
محمدباقر قالیباف، دارای گرایش سیاسی اصول‌گرا، در این دوره از انتخابات حضور داشت. قالیباف سابقه شهرداری تهران و ریاست مجلس شورای اسلامی را دارد و هم‌اکنون نیز رئیس مجلس شورای اسلامی است.
مصطفی پورمحمدی
مصطفی پورمحمدی، نیز یکی دیگر از کاندیداهای اصول‌گرا در انتخابات 1403 بود. او سابقه وزارت دادگستری و ریاست سازمان بازرسی کل کشور را در کارنامه خود دارد و هم اکنون مشاور ریاست دفتر و مدیرگروه «سیاسی-اجتماعی» دفتر رهبری، رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی و دبیرکل جامعه روحانیت مبارز است. پورمحمدی در برنامه‌های انتخاباتی خود بر مبارزه با فساد و تقویت سیستم قضایی تأکید داشت.
علیرضا زاکانی
علیرضا زاکانی، کاندیدای دیگر اصول‌گرا، در حال حاضر نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و شهردار تهران است. او سابقه فعالیت‌های گسترده در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی دارد. زاکانی در اواسط کارزار انتخاباتی به نفع سایر کاندیداها از رقابت انصراف داد.
سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی
سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، دارای گرایش سیاسی اصول‌گرا و از چهره‌های جوان‌تر این جریان، در انتخابات 1403 حضور داشت. او در حال حاضر رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران است و سابقه فعالیت در حوزه‌های بهداشتی و درمانی را نیز دارد ،او در اواسط کارزار انتخاباتی از رقابت انصراف داد.
در این دوره از انتخابات، با انصراف علیرضا زاکانی و سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، رقابت میان چهار کاندیدای دیگر ادامه یافت.
تبلیغات نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در دور اول از تاریخ ۲۰ خرداد آغاز شد و تا ۷ تیر ادامه یافت. این بازه زمانی دو هفته‌ای فرصتی بود تا نامزدها برنامه‌ها، دیدگاه‌ها و شعارهای خود را به مردم معرفی کنند. دور اول مناظرات تلویزیونی در دور اول انتخابات با حضور شش کاندیدا از ۲۸ خرداد تا ۵ تیر انجام شد. دور دوم این مناظرات در دور دوم انتخابات با حضور مسعود پزشکیان و سعید جلیلی در تاریخ ۱۱ و ۱۲ تیر ماه سال ۱۴۰۳ به صورت زنده از صدا و سیما پخش شد.
نامزدها از روش‌های مختلفی برای تبلیغات استفاده کردند، از جمله:
شعارهای تبلیغاتی هر نامزد بازتاب‌دهنده برنامه‌ها و دیدگاه‌های او بود.
هر مرحله مناظره به موضوعات مختلفی از جمله اقتصادی، سیاسی و فرهنگی اختصاص داشت و نامزدها به بیان دیدگاه‌ها و برنامه‌های خود پرداختند.
مناظره‌ها فرصتی بود تا نامزدها به سوالات مجریان و همچنین سوالات مطرح شده از سوی دیگر نامزدها پاسخ دهند و برنامه‌های خود را مورد بحث و بررسی قرار دهند. این مناظره‌ها نقش مهمی در آگاه‌سازی مردم از برنامه‌ها و دیدگاه‌های نامزدها و تصمیم‌گیری آنها در انتخابات داشت.
در سال ۱۴۰۳، انتخابات ریاست جمهوری ایران با حضور مردم و کاندیداهای متعدد برگزار شد. این انتخابات در دو مرحله برگزار شد. در مرحله اول، هیچ‌یک از نامزدها موفق به کسب اکثریت مطلق آرا نشدند و بنابراین انتخابات به مرحله دوم کشیده شد.
انتخابات ریاست جمهوری ایران در دور اول در تاریخ ۸ تیر ۱۴۰۳ برگزار شد. فرآیند رای‌گیری به‌طور مستقیم و در سراسر کشور انجام شد. میزان مشارکت مردم در این انتخابات ۳۹ درصد و تعداد کل آرا به ۲۴ ملیلیون و ۵۳۵ هزار و ۱۸۵ رسید.
نتایج دور اول انتخابات به شرح زیر است:
دور اول:
|
نام |
گرایش سیاسی |
میزان رای |
وضعیت نهایی |
|
مسعود پزشکیان |
اصلاح‌طلب |
۱۰ میلیون و ۴۱۵ هزار و ۹۹۱ رای |
راهیابی به مرحله دوم |
|
سعید جلیلی |
اصول‌گرا |
۹ میلیون و ۴۷۳ هزار و ۲۹۸ رای |
راهیابی به مرحله دوم |
|
محمد باقر قالیباف |
اصول‌گرا |
۳ میلیون و ۳۸۳ هزارو ۳۴۰ رای |
انتخاب نشد |
|
مصطفی پورمحمدی |
اصول‌گرا |
۲۰۶ هزار و ۳۹۷ رای |
انتخاب نشد |
|
علیرضا زاکانی |
اصول‌گرا |
_ |
انصراف داد |
|
سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی |
اصول‌گرا |
_ |
انصراف داد |
با توجه به نتایج دور اول، مسعود پزشکیان و سعید جلیلی به مرحله دوم انتخابات راه یافتند. دیگر نامزدها با توجه به میزان آرای کسب شده از دور رقابت‌ها حذف شدند.
دور دوم:
در مرحله دوم، رقابت میان دو نامزد، سعید جلیلی و مسعود پزشکیان که بیشترین آرا را در مرحله اول کسب کرده بودند، برگزار گردید و نهایتاً مسعود پزشکیان توانست با کسب اکثریت آرا در مرحله دوم، به عنوان رئیس جمهور جدید ایران انتخاب شود.
دور دوم انتخابات در تاریخ ۱۵ تیر ۱۴۰۳ برگزار شد. میزان مشارکت مردم در این انتخابات حدود ۴۹ درصد و میزان کل آرا به ۳۰ میلیون و ۵۳۰ هزار و ۱۵۷ رسید.
|
نام |
گرایش سیاسی |
میزان رای |
وضعیت نهایی |
|
مسعود پزشکیان |
اصلاح‌طلب |
۱۶ میلیون و ۳۸۴ هزار و ۴۰۳ رای |
انتخاب شد |
|
سعید جلیلی |
اصول‌گرا |
۱۳ میلیون و ۵۳۸ هزار و ۱۷۹ رای |
انتخاب نشد |
1. اولین دوره (۱۳۵۸): در۵ بهمن سال ۱۳۵۸، انتخابات با نامزدی سید ابوالحسن بنی‌صدر، احمد مدنی، حسن حبیبی و داریوش فروهر و... برگزار شد. میزان مشارکت ۶۷.۴۲% بود و سید ابوالحسن بنی‌صدر با ۷۵.۶% آراء به عنوان اولین رئیس‌جمهور ایران انتخاب شد.
2. دومین دوره (۱۳۶۰): این انتخابات در ۲ مرداد سال ۱۳۶۰ برگزار شد و نامزدهای آن محمدعلی رجایی، عباس شیبانی، سید علی اکبر پرورش و حبیب الله عسگراولادی بودند. میزان مشارکت 64.24% بود و محمدعلی رجایی با ۵۶.۲۸% آراء انتخاب شد. این انتخابات به دلیل برکناری بنی‌صدر و شرایط جنگ تحمیلی زودتر برگزار شد.
3. سومین دوره (۱۳۶۰): در ۱۰ مهر ۱۳۶۰، پس از بحران‌های سیاسی، انتخابات زودهنگام برگزار شد. نامزدها علی‌اکبر پرورش، سید علی خامنه‌ای، سید رضا زواره‌ای و حسن غفوری‌فرد بودند. میزان مشارکت ۷۴.۲۶% بود و سید علی خامنه‌ای با ۹۵% آراء به ریاست‌جمهوری رسید.
4. چهارمین دوره (۱۳۶۴): در ۲۵ مرداد سال ۱۳۶۴، انتخابات با نامزدی سید علی خامنه‌ای، حبیب‌الله عسگراولادی و سید محمود کاشانی برگزار شد. میزان مشارکت 54.78% بود و سید علی خامنه‌ای با 87.9% آراء مجدداً به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد.
5. پنجمین دوره (1368): در ۶ مرداد سال 1368، انتخابات با نامزدی اکبر هاشمی رفسنجانی و عباس شیبانی برگزار شد. میزان مشارکت 54.59% بود و اکبر هاشمی رفسنجانی با 94% آراء به ریاست‌جمهوری رسید.
6. ششمین دوره (1372): در ۲۱ خرداد سال 1372، انتخابات با نامزدی اکبر هاشمی رفسنجانی، احمد توکلی۷ عبدالله جاسبی و رجبعلی طاهری برگزار شد. میزان مشارکت 50.۶۶% بود و اکبر هاشمی رفسنجانی با 63% آراء مجدداً به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد.
7. هفتمین دوره (1376): در 2 خرداد سال 1376، انتخابات با نامزدی محمد خاتمی، علی‌اکبر ناطق نوری، سید رضا زاوره‌ای و محمد محمدی برگزار شد. میزان مشارکت 79.92% بود و محمد خاتمی با 69.9% آراء به ریاست‌جمهوری رسید.
8. هشتمین دوره (1380): در سال 1380، انتخابات با نامزدی محمد خاتمی، احمد توکلی، عبدالله جاسبی، محمود کاشانی و حسن غفوری فرد برگزار شد. میزان مشارکت 66.77% بود و محمد خاتمی با 76.9% آراء مجدداً به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد.
9. نهمین دوره (1384): در طی دو مرحله در تاریخ 27 خرداد و 3 تیر سال 1384، انتخابات با نامزدی محمود احمدی‌نژاد، اکبر هاشمی رفسنجانی، مهدی کروبی، علی لاریجانی، محمدباقر قالیباف و... برگزار شد. میزان مشارکت در دور اول 62.84% بود، دور دوم 59.76٪ بود و محمود احمدی‌نژاد با 61.69% آراء به ریاست‌جمهوری رسید.
10. دهمین دوره (1388): در 22 خرداد سال 1388، انتخابات با نامزدی محمود احمدی‌نژاد، میرحسین موسوی، مهدی کروبی و محسن رضایی برگزار شد. میزان مشارکت 85% بود و محمود احمدی‌نژاد با 62.46% آراء مجدداً به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد.
11. یازدهمین دوره (1392): در 24 خرداد سال 1392، انتخابات با نامزدی حسن روحانی، محمدباقر قالیباف، سعید جلیلی، علی‌اکبر ولایتی، محسن رضایی و محمد غرضی برگزار شد. میزان مشارکت 72.94% بود و حسن روحانی با 50.71% آراء به ریاست‌جمهوری رسید.
12. دوازدهمین دوره (1396): در 29 اردیبهشت سال 1396، انتخابات با نامزدی حسن روحانی، ابراهیم رئیسی، مصطفی میرسلیم و مصطفی هاشمی‌طبا برگزار شد. میزان مشارکت 73.3% بود و حسن روحانی با 57.14% آراء مجدداً به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد.
13. سیزدهمین دوره (1400): در ۲۸ خرداد سال 1400، انتخابات با نامزدی ابراهیم رئیسی، محسن رضایی، عبدالناصر همتی و امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی برگزار شد. میزان مشارکت 48.8% بود و ابراهیم رئیسی با 62.17% آراء به ریاست‌جمهوری رسید.
این مرور کلی از ۱۳ دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ایران از سال ۱۳۵۸ تا ۱۴۰۰ نشان‌دهنده تغییرات و تحولات سیاسی در طول این دوره‌ها است.
